Bologna Süreci Nedir?
Bologna süreci “Avrupa Yükseköğretim Alanı” oluşturmayı amaçlayan ve günümüzde 48 ülkenin bağlılık taahhüdünde bulunduğu bir reform sürecidir. 1998 yılından bu yana sürece dâhil olan ülke sayısı sürekli artmış ve üye ülke eğitim sorumluları ortak bildirilere imza atmışlardır. Sürece üyelik hükümetler/devletler arası herhangi bir anlaşmaya dayanmamaktadır. Bologna Süreci kapsamında yayımlanan bildirilerin yasal bir bağlayıcılığı bulunmamaktadır. Süreç tamamen her ülkenin özgür iradeleri ile katıldıkları bir oluşumdur ve ülkeler Bologna Süreci'nin öngördüğü hedefleri kabul edip etmeme hakkına sahiptirler.
Bologna Süreci’nin Temel Hedefleri Nelerdir?
Avrupa Komisyonu, Avrupa Birliği’ni bilgiye ve yenilikçiliğe dayalı, kaynakları verimli kullanan, çevreci ve daha rekabetçi, aynı zamanda yüksek istihdam sağlayarak sosyal ve bölgesel uyumu destekleyen bir ekonomiye dönüştürmeyi hedeflemektedir. Üniversiteler bu hedefin odağında yer almaktadır.
Bologna Sürecinin oluşturmayı hedeflediği Avrupa Yükseköğretim Alanı içerisinde yer alan ülke vatandaşları, yükseköğrenim görmek ya da çalışmak amaçları ile Avrupa'da kolayca dolaşabileceklerdir. Avrupa, gerek yükseköğretim ve gerekse iş imkanları açısından dünyanın diğer bölgelerinden kişiler tarafından tercih edilir hale getirilecektir.
Avrupa Yükseköğretim Alanında en gerçekleşmesi arzulanmayan şey, üye ülkelerin eğitim sistemlerinin tek tip yükseköğretim sistemi haline getirilmesidir. Avrupa Yükseköğretim Alanı'nda asıl hedeflenen, çeşitlilik ile birlik arasında bir denge kurulmasıdır. Amaç, yükseköğretim sistemlerinin kendilerine özgü farklılıkları korunarak birbirleriyle karşılaştırılabilir olması ve uyumlu hale getirilmesinden ibarettir. Bu şekilde, bir ülkeden yada yükseköğretim sisteminden bir diğerine geçişin kolaylaşması ve böylece öğrenciler ve öğretim görevlilerin hareketliliği ve istihdamının artırılması planlanmaktadır.
Bologna Süreci’nde Hangi Yol İzlenilir?
Bologna Süreci’nde hedeflere giden yol üye ülkelerin yükseköğretim sistemlerini uyumlaştırmaktan geçmektedir. Fakat bu çeşitliliği azaltmama ve birlik içerisinde denge kurma esasına dayanır. Temel amaç yükseköğretim kurumlarının kendine özgü farklılıklarını koruyarak birbirleriyle karşılaştırılabilir olması ve uyumlu hale getirilmesidir.
Bologna Süreci Ne Zaman ve Nasıl Başladı?
Bologna Süreci’nin temelleri Fransa, İtalya, Almanya ve İngiltere Eğitim Bakanlarınca “Sorbonne Bildirisi” ile 1998 yılında atılmıştır. Böylece Avrupa’da ilk defa “Avrupa Yükseköğrenim Alanı” belirleme fikri ortaya çıkmıştır. Bologna süreci resmi olaraksa 1999 yılında 29 Avrupa ülkesinin Yükseköğretimden sorumlu bakanlarının “Bologna Bildirisi”ne imza atmalarıyla başlamıştır.
Avrupa Komisyonu, Erasmus Üniversite Beyannamesine sahip olan ve bütün lisans ve yüksek lisans programlarında AKTS’yi uygun şekilde hayata geçiren kurumlara yaptıkları başvuruyu başarılı bulması halinde AKTS Etiketi veriyor. Bu etiket, sahibi olan üniversitelere AB Komisyonu ve ülkeleri nezdinde itibar kazandırıyor.
Türkiye’den 2012 yılında başvuruda bulunan 23 yükseköğretim kurumundan 11’i(Çağ, Fatih, İstanbul Aydın, İstanbul Kültür, İzmir Yüksek Teknoloji Enstitüsü, Maltepe, Marmara, Mersin, Mustafa Kemal, Pamukkale ve Yaşar Üniversiteleri) AKTS Etiketi alma başarısı gösterdi. 2010-2011 yıllarında yapılan başvurularda da toplam 5 üniversitemiz aynı başarıyı göstermişti.
Diploma Eki (Diploma Supplement: DS); uluslararası saydamlığı pekiştirmeyi hedefleyen ve elde edilmiş yeti ve becerilerin ve de bunların ifade edildiği diploma, derece, sertifika gibi belgelerin, akademik ve meslekî tanınmasını sağlamaya yönelik, bir yükseköğretim diplomasına ek olarak verilen belgedir.
2012 yılında Türkiye’denbaşvuruda bulunan73 yükseköğretim kurumundan 19’u (Afyon Kocatepe, Bahçeşehir, Beykent, Bülent Ecevit, Çanakkale Onsekiz Mart, Çukurova, Dokuz Eylül, Dumlupınar, Düzce, Fatih, Gaziantep, İstanbul, İstanbul Aydın, Maltepe, Mersin, Mustafa Kemal, Nevşehir, Niğde ve Uludağ Üniversiteleri) DE Etiketi aldı. 2009-2011 yılları arasında da yapılan başvurularda toplam 25 üniversitemiz aynı başarıyı göstermişti.
Bologna Süreci’nin Başlangıçtaki Hedefleri Nelerdir?
Bologna Süreci’nin temel hedeflerinden ilk altısı Bologna Bildirisi’nde (1999) ilan edilmiştir. Bunlar;
1-) Kolay anlaşılır ve birbirleriyle karşılaştırılabilir yükseköğretim öğrenim çıktıları oluşturmak (Bu amaç doğrultusunda “Diploma Eki” uygulaması geliştirilmiştir.)
2-) Yükseköğretimde “Lisans” ve “Yüksek Lisans” olmak üzere iki aşamalı derece sistemine geçmek
3-) Avrupa Kredi Transfer Sistemini (European Credit Transfer System, ECTS) uygulamak
4-) Öğrencilerin ve öğretim görevlilerinin hareketliliğini sağlamak ve bu uygulamaları yaygınlaştırmak
5-) Yükseköğretimde kalite güvencesi sistemleri ağını oluşturmak ve bu uygulamayı yaygınlaştırmak
6-) Yükseköğretimde Avrupa boyutunu geliştirmek
Türkiye’nin Bologna Süreci’ne Katılımı Ne Zaman ve Nasıl Olmuştur?
Türkiye Bologna Süreci’ni izlemek ve gelecek yıllar için öncelikli hedefler belirlemek üzere 2001 yılında, Prag toplantısıyla, sürece katılmıştır. Toplam 32 ülkenin katılımıyla gerçekleştirilen Prag toplantısında Bologna Süreci’ne üç yeni hedef daha eklenmiştir. Bunlar;
1-) Yaşam boyu öğrenimin teşvik edilmesi
2-) Öğrencilerin ve yükseköğretim kurumlarının sürece aktif katılımının sağlanması
3-) Avrupa Yükseköğretim Alanı'nın cazip hale getirilmesidir.
Bologna Süreci’nde Hedeflerin Tarihsel Gelişimi Nasıldır?
Tarihsel süreç içerisinde Bologna Süreci kapsamı sürekli genişlemiş ve yeni hedefler tartışmaya açılmıştır. Bunlar sırasıyla ve özet olarak şöyledir;
- Avrupa Araştırma Alanı ile Avrupa Yükseköğretim Alanı arasında bir sinerji kurmak
- Yükseköğretim diploma ve/veya dereceleri ve öğrenim sürelerinin tanınması
- Bologna Süreci’nin sosyal boyutunu güçlendirmek
- Öğrenci ve Öğretim Görevlilerinin Hareketliliği
- Avrupa Yükseköğretim Alanının cazip hale getirilmesi ve Avrupa dışındaki ülkelerle işbirliğinin sağlanması ve güçlendirilmesi
- Doktora programları da dâhil olmak üzere ortak yükseköğretim programları
- Yükseköğretimde esnek öğrenim yolları yaratmak
- Ulusal yeterlikler çerçeveleri uygulamalarını geliştirmek
Türkiye Yükseköğretim Yeterlilikler Çerçevesi (TYYÇ) Nedir?
Bologna Süreci genel itibariyle yükseköğretimdeki temel çerçeveleri sunmaktadır. Yukarıda da görüleceği üzere söz konusu süreci oluşturan hedeflerin en sonunda “ulusal yeterlikler çerçeveleri uygulamaları” bulunmaktadır. Kısacası gerek Bologna Süreci kapsamında gerekse yerel özellikler nedeniyle Türkiye’de ilk olarak 2006 yılında “Türkiye Yükseköğretim Yeterlilikler Çerçevesi (TYYÇ)” oluşturulmuştur. Ulusal bazda oluşturulan TYYÇ, Bologna Süreci’nde de ifade edildiği gibi şeffaflık, tanınma ve hareketliliği arttırma amaçlarına sahiptir. Bu yönüyle TYYÇ’nin Bologna Süreci’ni desteklediği ya da geliştirmeye çalıştığı söylenebilir.
Diğer taraftan yükseköğretim alanında yeterlilik, bir yükseköğretim programını başarı ile bitirmiş olan bir kişinin neleri bilebileceği, neleri yapabileceği ve neler konusunda yetkin olacağını açıklamaktadır.
TYÇÇ yükseköğretim programlarındaki tüm yeterlilikleri ve kazanımları tanımlanabilir hale getirmeyi ve birbiriyle tutarlı olarak ilişkilendirilebilmesini hedeflemektedir.